Maandag 11 maart
2024 om
20.00 uur
Cultuurcentrum Hasselt - grote schouwburg
Toegang: 5,00 euro
Verloren zonen en hun vader
Gedachten van Henri Nouwen bij een schilderij van Rembrandt
Michel Kempeners, woord
Emiel Cockx, cello
Christen Forum Limburg brengt hulde aan het spirituele gedachtegoed van Henri Nouwen tijdens een voorstelling die het midden houdt tussen meditatie, conferentie, voordracht en concert.
Fragmenten uit de bestseller “Eindelijk Thuis” worden gebracht door woordkunstenaar Michel Kempeners, afgewisseld met muzikale intermezzo's door de jonge Leuvense cellist Emiel Cockx.
De inleiding wordt verzorgd door Hugo Quintiens.
Het geluk van het weerzien
Na de wanhoop van het verlaten
In het weekblad Tertio van 6 maart verscheen een voorbeschouwing bij de conferentie van 11 maart.
De vergevingsgezindheid die spreekt uit Rembrandts De terugkeer van de verloren zoon bevrijdde priester-psycholoog Henri Nouwen van zijn onzekerheden. Woordkunstenaar Michel Kempeners putte uit Nouwens boek Eindelijk thuis een monoloog die naar de essentie van de parabel voert.
Henri Nouwen (Nijkerk 1932 - Hilversum 1996) was priester in het bisdom Utrecht en professor aan de universiteiten van Yale en Harvard. In de VS ontpopte hij zich tot succesvol auteur en inspirator en hij reisde de wereld af met lezingen uit zijn werk. Hij schuwde de publiciteit niet rond zijn eigen levenswandel en persoonlijke ervaringen. Die stonden soms in schril contrast met de verheven beschrijvingen van spirituele momenten. Hij worstelde met de tegenstelling tussen uiterlijk succes en innerlijke onzekerheid. Hij belandde in een crisissituatie, een soort van midlifecrisis, die hem deed twijfelen of hij wel echt kon doorgaan voor het rolmodel waarvoor velen hem hielden. Dat maakte hem onzeker en ongelukkig. In die periode raakt hij onder de indruk van Rembrandts schilderij De terugkeer van de verloren zoon. Het beeld van de vader die zich liefdevol buigt over zijn zoon, ootmoedig voor hem neergeknield, fascineerde hem zodanig dat hij het schilderij in de Hermitage van Sint-Petersburg ging bekijken. Daar voltrok zich een metamorfose. De uitstraling van vaderlijke vergevingsgezindheid en liefdevolle omarming jegens zijn zondige zoon voelde als een bevrijding uit zijn eigen twijfels en onzekerheden. Die ervaring gaf hem de kracht om een nieuwe weg in te slaan en anderen bij te staan, die met gelijkaardige levensvragen worstelen.
Christelijke inspiratie
Over dit keerpunt in zijn leven schreef Nouwen een van zijn meest beklijvende boeken: Eindelijk thuis. Het verscheen in 1990 onder de titel The Return of the Prodigal Son en werd in vele talen vertaald. Vorig jaar bracht uitgeverij Lannoo een nieuwe druk uit. Met zijn boek bereikte Nouwen een groot publiek, dat zich aangesproken voelde door zijn kwetsbare openhartigheid. Een tijdgenoot, Michael O'Laughlin, vatte het zo samen: "Spreken en doceren, daarin was Nouwen een meester. Hij bood iets wat zeldzaam was: een boodschap van waarheid."
Uit dit werk distilleerde Michel Kempeners een monoloog over de kern van de relatie tussen de jongste en de oudste zoon onderling en met hun vader. Wie is verloren, wie zoekt of wordt gezocht? Wat is ''ver weg'' en wat is "thuis"? En vooral: waar bevind ik mijzelf?
Uit dit werk distilleerde Michel Kempeners een monoloog over de kern van de relatie tussen de jongste en de oudste zoon onderling en met hun vader. Wie is verloren, wie zoekt of wordt gezocht? Wat is ''ver weg'' en wat is "thuis"? En vooral: waar bevind ik mijzelf? De gekozen fragmenten worden afgewis seld met muzikale intermezzi door de jonge Leuvense cellist Emiel Cockx. "Ik hou van verhalen vertellen voor een publiek", zegt Kempeners, "en heb als docent Woordkunst aan het conservatorium van Hasselt getracht de liefde voor het woord door te geven aan mijn studenten. Nu ik gepensioneerd ben en meer vrije tijd heb, kan ik mij als vrijwilliger uitleven door het inlezen van boeken voor mensen met een leesbeperking. Ik ben ook presentator-moderator bij de conferenties van Christen Forum Limburg in Hasselt. Dat organiseert al meer dan 35 jaar lezingen over brede maatschappelijke, politieke, religieuze, spirituele, artistieke en andere thema's met christelijke inspiratie en heeft een ruim vast publiek opgebouwd. Af en toe verlaten we het format van lezing of debat en trachten we woord, muziek en beeldende kunst samen te laten smelten om tot diepere beleving en inzichten te komen."
Onvoorwaardelijke liefde
Zijn rusteloosheid bracht Nouwen, na zijn jaren in Yale, in Latijns-Amerika, waar hij deelde in de ellende van het alom aanwezige onrecht. Hij verbleef in sloppenwijken en begon te schrijven over de onaanvaardbare kloof tussen arm en rijk. Hij pleitte voor sociale rechtvaardigheid en werd een ware vredestichter. Later droeg hij die bevindingen uit als docent op Harvard en gaf er lezingen over.
Maar na een lange bezinningsperiode in een trappistenabdij (Vreemdeling in het paradijs) en sterk beïnvloed door het werk van theoloog en sociaal activist Thomas Merton besluit Nouwen in 1986 Harvard te verlaten om pastor te worden in de Ark-gemeenschap Daybreak in Toronto, en er samen te leven met mentaal gehandicapten en hun begeleiders. Eindelijk vond hij authentieke (naasten)liefde, niet in het minst door de vriendschap met Adam, een jonge medebewoner. Door diens kwetsbaarheid gingen zijn ogen open voor de afhankelijkheid van mensen met een beperking. Dat inspireerde hem tot het boek Adam, God's Beloved.
"Henri zocht voortdurend naar een antwoord op de vraag: waartoe word ik door God geroepen?"
"Henri zocht voortdurend naar een antwoord op de vraag: waartoe word ik door God geroepen?", zegt zijn broer Laurent (77). "En hij wist: ik móet luisteren, al lijkt het pad volstrekt onbegaanbaar. Maar altijd bleef hij geloven in onvoorwaardelijke liefde en concludeerde: 'De basis van ons bestaan is dat wij, ieder afzonderlijk, geliefd zijn."' Ook paus Franciscus citeerde Henri Nouwen tijdens zijn homilie op Aswoensdag 2024: "De Heer roept ons op: 'Kom, laat mij uw tranen drogen en laat mijn mond dichter bij uw oor komen en tot u zeggen: ik hou van u, ik hou van u, ik hou van u.' Geloven wij dat de Heer ons liefheeft, dat de Heer mij liefheeft?"
'De basis van ons bestaan is dat wij, ieder afzonderlijk, geliefd zijn
Eindelijk thuis
Eindelijk thuis werd in 2011 door de lezers van de krant Trouw verkozen tot 'Het mooiste spirituele boek'. In het Nederlands werden meer dan 100.000 exemplaren verkocht en ook vandaag wordt het nog altijd gelezen.
In dit boek nodigt Nouwen ons uit om Rembrandts meesterwerk, ' De terugkeer van de verloren zoon' , dat de parabel van de onvoorwaardelijke en bevrijdende liefde van de vader op onnavolgbare wijze afbeeldt, op een nieuwe en directe manier te begrijpen.
De ontdekking van dit schilderij vormde voor Henri Nouwen het begin van een lang geestelijk avontuur. Het bracht hem tot een nieuw begrip van zijn roeping en gaf hem nieuwe kracht.
Eindelijk thuis vat een kernthema van Nouwens werk samen: ook een crisis kan vruchtbaar zijn.
Uitg. Lannoo
EAN: 9789401494267
(Het boek is verkrijgbaar in de betere boekhandel)
Henri Nouwen
Henri J.M. Nouwen (1932-1996) was katholiek priester en professor aan verschillende theologische instituten en universiteiten in de Verenigde Staten.
In 1986 verliet hij Harvard en ging hij wonen in de Ark-gemeenschap 'Daybreak' in Toronto (Canada), samen met geestelijk gehandicapten en hun assistenten.
Hij schreef talrijke spirituele werken in het Nederlands en het Engels. Hij was gefascineerd door het beroemde schilderij van Rembrandt “ Terugkeer van de verloren zoon” en bracht dagenlang door in de Hermitage te Sint-Petersburg.
Hij verbleef ook enkele maanden in een Canadees trappistenklooster om van binnenuit het monnikenleven te kunnen beschrijven in zijn ander grote boek: “Vreemdeling in het paradijs” (1988).
Website van de Henri-Nouwenstichting
Rembrandts meesterwerk door een Henri Nouwen-bril
Vijf bijzondere details van ‘De terugkeer van de verloren zoon’
Bron: Website EO, 14 september 2021
Úrenlang zit Henri Nouwen op de roodfluwelen stoel tegenover Rembrandts levensgrote kunstwerk ‘De terugkeer van de verloren zoon’ in het kunstmuseum De Hermitage in Sint-Petersburg. 'Visie' kijkt met hem mee hoe het zonlicht bij elke lichtschakering een ander detail onthult.
Als Henri Nouwen (1932-1996) voor het eerst een reproductie van het schilderij ziet hangen op een kantoortje in Frankrijk, raakt het tafereel bij hem een diepe, gevoelige snaar. Zo diep, dat hij “er wel bij kan huilen en lachen tegelijk,” schrijft hij in zijn boek Eindelijk thuis. Drie jaar later reist hij naar het Russische Sint-Petersburg en staat hij oog in oog met het levensgrote meesterwerk, dat de diepste hunkering van zijn hart heeft blootgelegd. “Ik dacht: als ik Rembrandt ontmoet in dat ene moment (…), dan zal ik alles ontdekken wat ik altijd over dood en leven heb willen weten.”
De toeschouwers
Tegen het einde van de middag ziet de katholieke priester hoe het zonlicht het schilderij met een ongewoon heldere glans overgiet. “De figuren op de achtergrond lijken uit hun donkere hoeken te treden,” schrijft hij. “Het zijn passanten, omstanders, toeschouwers – ze blijven buiten het licht staan.” Het zet Nouwen stil bij zijn eigen levensweg: hoelang heeft hij al de rol van toeschouwer gespeeld? “Heb ik het ooit aangedurfd om in het volle licht neer te knielen?” vraagt hij zich af, “– en mijzelf te laten vasthouden door een God die mij vergeeft?”
"Als ik Rembrandt ontmoet, zal ik alles ontdekken wat ik altijd over dood en leven heb willen weten."
De lompen
Als daarna de avond valt en het zonlicht ijler wordt, komt de omhelzing tussen vader en zoon des te intenser naar voren. “Het zachte oker van het onderkleed van de zoon harmonieert prachtig met het rood in de mantel van de vader,” bewondert Nouwen Rembrandts schilderkunst. Maar terwijl hij deze liefdevolle terugkeer geboeid bekijkt, dringt het tot hem door dat de jongen in lompen is gekleed – een teken van de ellende waarin hij zich net nog bevond. “Het lijkt zo mooi: een gebroken mens die vol erbarmen wordt omhelsd,” constateert hij. “Maar de enige schoonheid die onze gebrokenheid heeft, is de schoonheid van de erbarming die haar omsluit.”
Het zwaard
Zijn gescheurde kleding bedekt nog net zijn afgematte lichaam, en zijn gehavende voeten vertellen het verhaal van een lange, vernederende tocht: Rembrandt laat geen twijfel bestaan over de toestand waarin de jongste zoon verkeert. “Hier zien we een man die van alles beroofd is, op één ding na: het korte zwaard dat aan zijn heup hangt,” merkt Nouwen op. Het zwaard is het symbool van zijn zoonschap: “Het vertelt ons dat deze diepgevallen mens nog steeds wist dat hij de zoon van zijn vader was. (…) Juist deze herinnering aan zijn zoonschap bracht hem ertoe naar zijn vader terug te keren.”
Het koude licht
Dan verschuift Nouwens blik naar rechts en raakt hij “in toenemende mate gefascineerd door de gestalte van de oudste zoon.” Plotseling beseft hij hoe complex deze hereniging is. “Het licht op het gelaat van de vader doorstraalt zijn hele lichaam en overspoelt de jongste zoon met lichtende warmte – het licht op het gelaat van de oudste zoon is koud en kan de rest van zijn lichaam niet bereiken. Zijn op elkaar geklemde handen blijven in de schaduw.” Beide zoons hebben de omhelzing van een vergevende vader nodig, concludeert de priester. “Maar de moeilijkste bekering is de bekering van degene die is thuisgebleven.”
De handen
“Sinds de dag waarop ik voor het eerst de reproductie zag, voel ik mij tot die handen van de vader aangetrokken,” blikt Nouwen terug aan het eind van zijn boek. Maar ze verschillen van elkaar: de linkerhand is sterk en gespierd, de rechterhand verfijnd, zacht en teder. “Zodra ik dat verschil opmerkte, ging er een wereld voor me open. De Vader is niet zomaar een voorname aartsvader – Hij is ook moeder. (…) Hij houdt vast, Zij liefkoost. Hij bevestigt, Zij troost. Hij is inderdaad God in wie zowel vaderschap als moederschap ten volle aanwezig is.”
